HẢI QUAN VIỆT NAM 2025: BƯỚC TIẾN ĐỘT PHÁ DOANH NGHIỆP KHÔNG THỂ BỎ LỠ

Năm 2025 đang chứng kiến một làn sóng cải cách mạnh mẽ trong lĩnh vực hải quan – nơi từng được xem là rào cản thủ tục đối với doanh nghiệp xuất nhập khẩu, nay đang chuyển mình trở thành đối tác đồng hành chiến lược. Những thay đổi không chỉ là về công nghệ hay quy trình, mà còn là sự đổi mới tư duy trong cách vận hành bộ máy quản lý nhà nước đối với dòng chảy thương mại quốc tế. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang phục hồi chậm chạp và biến động địa chính trị gia tăng, việc cập nhật và thích nghi với các cải cách hải quan là yêu cầu sống còn đối với các doanh nghiệp Việt Nam.

1. Chuyển Đổi Số: Nền Tảng Của Hải Quan Hiện Đại

• Chuyển đổi số trong lĩnh vực hải quan đã không còn là khẩu hiệu, mà là hiện thực đang diễn ra một cách mạnh mẽ và có hệ thống. Với việc triển khai Chỉ thị số 381/CT-TCHQ, ngành Hải quan xác định rõ định hướng phát triển theo mô hình Hải quan số – Hải quan thông minh, trong đó các quy trình thủ công, giấy tờ sẽ dần bị loại bỏ, nhường chỗ cho các nền tảng kỹ thuật số tích hợp toàn diện.
• Doanh nghiệp giờ đây có thể thực hiện khai báo hải quan điện tử, xử lý hồ sơ, nhận phản hồi và đối chiếu thông tin hoàn toàn trực tuyến, không còn phải xếp hàng hay đi lại nhiều lần để nộp và nhận chứng từ như trước. Cơ chế này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian và chi phí mà còn giảm thiểu rủi ro sai sót, tạo điều kiện tăng độ minh bạch và truy xuất dữ liệu rõ ràng. Đặc biệt, việc kết nối dữ liệu giữa các cơ quan như Hải quan – Thuế – Ngân hàng – Bộ Công Thương cũng đang được triển khai đồng bộ, hình thành nên một hệ sinh thái thông quan điện tử toàn diện.

2. Cải Cách Thủ Tục: Cắt Giảm Hành Chính, Tăng Tốc Thông Quan

• Bước sang năm 2025, hàng loạt thủ tục hành chính được cắt giảm hoặc đơn giản hóa. Việc chuẩn hóa biểu mẫu, rút ngắn thời gian kiểm tra thực tế, và tăng tỷ lệ xử lý hồ sơ tự động đang giúp doanh nghiệp tiết kiệm từ 30–50% thời gian thông quan so với trước kia. Hệ thống VNACCS/VCIS tiếp tục được nâng cấp để tích hợp thêm các chức năng phân luồng tự động, cảnh báo rủi ro sớm và kết nối với hệ thống logistics – giúp doanh nghiệp không chỉ hoàn thành thủ tục hải quan nhanh chóng mà còn quản lý chuỗi cung ứng hiệu quả hơn.
• Điểm đáng chú ý là việc rút gọn danh mục hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành và thúc đẩy cơ chế công nhận lẫn nhau giữa các bộ ngành. Điều này đặc biệt có ý nghĩa với các doanh nghiệp xuất khẩu nông sản, thực phẩm và thiết bị kỹ thuật – những lĩnh vực vốn bị chi phối nhiều bởi quy định kiểm tra chéo.

3. Hợp Tác Hải Quan – Doanh Nghiệp: Từ Quản Lý Sang Đồng Hành

• Thay vì chỉ là cơ quan quản lý, Hải quan Việt Nam hiện nay đang dần đóng vai trò như một đối tác chiến lược của doanh nghiệp. Trong suốt hơn một thập kỷ qua, mô hình "Đối tác Hải quan – Doanh nghiệp" đã phát huy hiệu quả và tiếp tục được mở rộng dưới hình thức các chương trình hỗ trợ tuân thủ tự nguyện, đối thoại thường niên, và đào tạo chính sách chuyên sâu cho cộng đồng xuất nhập khẩu.
• Các hoạt động tham vấn định kỳ không chỉ giúp doanh nghiệp hiểu rõ các quy định pháp luật mới, mà còn trở thành kênh phản hồi hiệu quả để kiến nghị điều chỉnh chính sách chưa phù hợp với thực tiễn. Nhiều tỉnh, thành đã thành lập Tổ công tác hỗ trợ doanh nghiệp giải quyết vướng mắc hải quan tại chỗ, tạo điều kiện để các vướng mắc được tháo gỡ nhanh chóng, không để tồn đọng kéo dài gây thiệt hại kinh tế.

4. Áp Lực Thu Ngân Sách và Thách Thức Từ FTA

• Trong năm 2025, Hải quan Việt Nam được giao chỉ tiêu thu ngân sách lên tới 411.000 tỷ đồng – một con số rất cao trong bối cảnh thuế nhập khẩu đang giảm mạnh theo lộ trình thực hiện các hiệp định thương mại tự do (FTA). Mâu thuẫn giữa nhiệm vụ thu ngân sách và cam kết giảm thuế khiến ngành hải quan buộc phải tăng cường hiệu quả thu từ nội địa hóa, gian lận thương mại, và kiểm tra sau thông quan.
• Đối với doanh nghiệp, điều này đòi hỏi cần chuẩn bị tốt hơn về hồ sơ C/O, chứng minh xuất xứ hàng hóa, tránh rơi vào diện bị truy thu thuế hoặc bị từ chối ưu đãi. Ngoài ra, cần có chiến lược tài chính – thuế bài bản hơn, biết tận dụng ưu đãi từ FTA nhưng vẫn đảm bảo tuân thủ pháp luật chặt chẽ để tránh rủi ro pháp lý.

5. Biến Động Thương Mại Toàn Cầu: Bài Toán Cân Não Cho Doanh Nghiệp

• Trong bối cảnh toàn cầu đang chứng kiến sự quay lại của chủ nghĩa bảo hộ, nổi bật là quyết định mới đây của Hoa Kỳ áp thuế lên đến 46% đối với một số mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam, ngành Hải quan sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong việc giám sát gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp và bảo vệ thương hiệu “Made in Vietnam.”
• Đối mặt với rủi ro từ thị trường truyền thống, doanh nghiệp xuất nhập khẩu Việt Nam buộc phải đa dạng hóa thị trường, tái cấu trúc danh mục hàng xuất khẩu, đồng thời nâng cao chất lượng, tiêu chuẩn hóa sản phẩm để đáp ứng các yêu cầu kỹ thuật khắt khe hơn. Cơ hội không thiếu – như mở rộng sang các thị trường châu Phi, Trung Đông hay Nam Mỹ – nhưng đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng về chính sách, logistics và pháp lý.

6. Chủ Động Là Lợi Thế Trong Thời Kỳ Chuyển Mình

• Cải cách hải quan năm 2025 không đơn thuần là chỉnh sửa thủ tục hành chính mà là một bước chuyển toàn diện về tư duy quản lý, mô hình vận hành và cách tiếp cận doanh nghiệp. Đây là cơ hội lớn để doanh nghiệp Việt Nam tăng tốc trong cuộc đua hội nhập, tối ưu hóa chuỗi cung ứng và nâng cao năng lực cạnh tranh trên sân chơi toàn cầu.
• Thời gian là yếu tố sống còn trong thương mại hiện đại. Do đó, doanh nghiệp không thể đứng ngoài cuộc cải cách – mà cần phải chủ động cập nhật, đầu tư công nghệ, đào tạo nhân lực và xây dựng chiến lược thích ứng dài hạn.