PHÂN LOẠI HÀNG HÓA TRONG LOGISTICS: BẢN CHẤT, TIÊU CHÍ VÀ ỨNG DỤNG

Hàng hóa là trung tâm trong mọi hoạt động logistics. Việc phân loại hàng hóa một cách khoa học và hệ thống không chỉ giúp tối ưu hóa vận chuyển, lưu kho, và xử lý đơn hàng mà còn đóng vai trò nền tảng trong việc thiết kế chuỗi cung ứng hiệu quả. Dưới đây là phân tích chi tiết về cách hàng hóa được phân loại trong logistics hiện đại.

1. KHÁI NIỆM RỘNG VỀ HÀNG HÓA TRONG LOGISTICS

Trong lĩnh vực logistics, hàng hóa được hiểu là mọi đối tượng hữu hình hoặc vô hình có thể được vận chuyển từ nơi này đến nơi khác nhằm mục đích sản xuất, phân phối hoặc tiêu dùng.

• Hàng hóa hữu hình: Gồm nguyên vật liệu, nhiên liệu, phụ tùng, thiết bị, máy móc, bán thành phẩm và thành phẩm. Đây là nhóm hàng hóa phổ biến và được nhắc đến chủ yếu trong các hoạt động logistics vật lý.
• Hàng hóa vô hình: Bao gồm phần mềm, tệp âm thanh, video, hình ảnh số hóa, tài liệu điện tử… Tuy nhiên, nhóm hàng hóa này thường không cần đến vận chuyển vật lý mà được truyền tải qua các nền tảng kỹ thuật số, nên ít xuất hiện trong logistics truyền thống.

2. PHÂN LOẠI HÀNG HÓA THEO KÍCH THƯỚC VÀ KHỐI LƯỢNG

2.1. Bưu kiện

Là hàng hóa có kích thước và trọng lượng nhỏ, thường được đóng gói theo quy chuẩn và thuận tiện cho chuyển phát nhanh. Được xử lý theo quy trình tách biệt trong kho và vận chuyển.

2.2. Hàng gia dụng

Gồm các sản phẩm tiêu dùng như đồ điện tử, nội thất, thiết bị gia đình. Kích thước vừa đến lớn, cần bảo quản đúng cách để tránh hư hỏng.

2.3. Hàng thông thường

Hàng hóa có kích thước và trọng lượng nằm trong phạm vi vận chuyển tiêu chuẩn. Được xử lý chủ yếu trong các hệ thống kho vận truyền thống.

2.4. Hàng siêu trường – siêu trọng

Là loại hàng vượt quá giới hạn kích thước hoặc trọng lượng tiêu chuẩn (ví dụ: máy móc công nghiệp, thiết bị xây dựng, tua-bin gió…). Vận chuyển đòi hỏi phương tiện chuyên dụng, giấy phép đặc biệt và các giải pháp kỹ thuật phức tạp.

3. PHÂN LOẠI HÀNG HÓA THEO TỐC ĐỘ GIAO NHẬN

3.1. Hàng thông thường

Thời gian giao nhận có thể linh hoạt, phù hợp với vận tải đường bộ, đường sắt, đường biển.

3.2. Hàng chuyển phát nhanh

Là hàng hóa có giá trị cao hoặc yêu cầu cấp bách, thường được vận chuyển bằng đường hàng không. Quy trình xử lý ưu tiên, giám sát chặt chẽ.

4. PHÂN LOẠI THEO KHẢ NĂNG TIÊU CHUẨN HÓA KHI VẬN CHUYỂN

4.1. Hàng đóng trong container

Gồm các loại hàng có thể đóng gói theo tiêu chuẩn ISO container, thuận tiện cho vận chuyển đa phương thức (đường biển – đường bộ – đường sắt – đường hàng không). Ưu điểm: bảo vệ hàng tốt, giảm chi phí xử lý.

4.2. Hàng rời (Bulk Cargo)

Không thể hoặc không cần đóng trong container. Gồm:

• Hàng rời có bao: như gạo, xi măng, phân bón, thức ăn chăn nuôi.
• Hàng rời không bao: như than, cát, quặng, dăm gỗ, phế liệu kim loại.

Việc vận chuyển hàng rời yêu cầu phương tiện chuyên dụng (tàu chở hàng rời, xe bồn, xà lan) và hệ thống xử lý đặc biệt tại cảng/kho.

5. PHÂN LOẠI THEO KHỐI LƯỢNG ĐƠN HÀNG TRÊN PHƯƠNG TIỆN

5.1. Hàng nguyên container (FCL) hoặc nguyên xe

Là lô hàng đủ để chiếm toàn bộ sức chứa của container hoặc xe tải. Ưu điểm: giảm thiểu rủi ro giao trễ, bảo mật thông tin hàng hóa tốt hơn, tối ưu chi phí trên mỗi đơn vị.

5.2. Hàng lẻ (LCL)

Lô hàng không đủ để lấp đầy container hoặc xe tải, phải ghép cùng các lô hàng khác. Cần quy trình gom hàng, chia hàng, có thể làm phát sinh thêm chi phí logistics và rủi ro hư hỏng.

6. PHÂN LOẠI THEO TÍNH CHẤT VẬT LÝ VÀ YÊU CẦU VẬN CHUYỂN ĐẶC BIỆT

6.1. Hàng lỏng

Gồm xăng dầu, hóa chất, axit, sữa, nước giải khát dạng thùng lớn... Phải dùng thùng chứa chuyên biệt (xe bồn, tàu chở dầu) để đảm bảo an toàn và đúng quy định bảo vệ môi trường.

6.2. Ô-tô và phương tiện tự hành

Là nhóm hàng có thể tự di chuyển. Vận chuyển bằng:

• Tàu RO-RO (Roll-on/Roll-off): xe chạy thẳng lên tàu.
• Container: đối với xe riêng lẻ hoặc lô nhỏ.

Tùy theo số lượng và tuyến vận chuyển mà lựa chọn phương tiện phù hợp.

7. Ý NGHĨA CHIẾN LƯỢC CỦA VIỆC PHÂN LOẠI HÀNG HÓA

Việc phân loại hàng hóa trong logistics không chỉ giúp lựa chọn phương tiện vận chuyển phù hợp, giảm thiểu rủi ro và chi phí, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định chiến lược trong quản trị chuỗi cung ứng:

• Lựa chọn tuyến vận tải tối ưu
• Tổ chức kho hàng và hệ thống phân phối hiệu quả
• Định hình chính sách giá, bảo hiểm và thời gian giao hàng

Trong bối cảnh logistics hiện đại và toàn cầu hóa, phân loại chính xác hàng hóa là nền tảng để doanh nghiệp đạt được hiệu quả vận hành, sự linh hoạt trong cung ứng và lợi thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế.