ICD – CẢNG CẠN TRONG HỆ THỐNG LOGISTICS HIỆN ĐẠI: BẢN CHẤT VÀ CHỨC NĂNG TOÀN DIỆN

1. KHÁI NIỆM VỀ ICD – BẢN CHẤT VÀ TẦM QUAN TRỌNG

• ICD là chữ viết tắt của hai cách diễn giải phổ biến, bao gồm Inland Container Depot (khu container nội địa) hoặc Inland Clearance Depot (điểm thông quan nội địa). Trong thực tiễn hoạt động logistics và vận tải, ICD thường được biết đến rộng rãi với tên gọi cảng cạn – khái niệm phản ánh đúng chức năng đặc thù và vị trí địa lý của loại hình cảng này.
• Khác với các cảng truyền thống nằm dọc theo các tuyến đường thủy như cảng biển hay cảng sông, ICD được xây dựng và vận hành sâu trong nội địa, phục vụ như một vệ tinh hậu cần giúp giảm áp lực cho các cảng chính. Ví dụ điển hình là ICD Mỹ Đình, tọa lạc tại Hà Nội – cách xa cảng biển Hải Phòng hơn 100 km, nhưng vẫn đóng vai trò tích cực trong chuỗi cung ứng hàng hóa từ cảng đến tay doanh nghiệp.
• Tính đến thời điểm hiện tại, Việt Nam có khoảng 21 cảng cạn được phân bổ chiến lược tại các khu vực kinh tế trọng điểm, đặc biệt là quanh Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh – nơi có mật độ giao thương cao và nhu cầu logistics phức tạp.

2. CHỨC NĂNG CỦA ICD DƯỚI GÓC NHÌN VẬN TẢI VÀ LOGISTICS

Từ quan điểm hạ tầng giao thông và vận tải hàng hóa, ICD được coi là một phần không thể thiếu trong chuỗi kết nối đa phương thức vận tải, đóng vai trò là “cánh tay nối dài” của cảng biển và cảng hàng không.

Cụ thể, thay vì thực hiện toàn bộ quy trình lưu giữ, kiểm tra và thông quan container ngay tại cảng thủy hoặc sân bay – vốn thường xuyên đối mặt với tình trạng quá tải và ùn tắc – hàng hóa sẽ được vận chuyển về ICD. Tại đây, hàng hóa có thể được lưu giữ tạm thời, phân loại, kiểm tra, đóng gói lại nếu cần, trước khi tiếp tục hành trình hoặc chờ hoàn tất thủ tục xuất nhập khẩu.

Việc sử dụng ICD trong chuỗi logistics giúp:

• Giảm áp lực lên cảng thủy và cảng hàng không, từ đó hạn chế tình trạng tắc nghẽn cục bộ, đặc biệt trong giờ cao điểm hoặc mùa cao điểm xuất nhập khẩu.
• Tăng hiệu quả khai thác cảng chính, rút ngắn thời gian neo đậu tàu, tăng tốc độ quay vòng container.
• Tối ưu hóa chi phí vận hành và thời gian vận chuyển cho doanh nghiệp, nhờ giảm thiểu thời gian chờ đợi tại cảng.

3. CHỨC NĂNG CỦA ICD DƯỚI GÓC NHÌN HẢI QUAN VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

Không chỉ đơn thuần là một trung tâm logistics hoặc kho chứa hàng hóa, ICD còn giữ vai trò điểm thông quan được công nhận bởi cơ quan hải quan, với đầy đủ chức năng giám sát và làm thủ tục hải quan tương đương các cửa khẩu truyền thống.

Tại ICD, lực lượng hải quan sẽ thực hiện các nhiệm vụ như:

• Tiếp nhận và giám sát hàng hóa nhập khẩu từ các cảng thủy hoặc cảng hàng không đưa về.
• Kiểm tra hồ sơ, tiến hành làm thủ tục thông quan đối với hàng hóa nhập khẩu trước khi đưa vào lưu thông trong nước.
• Đối với hàng hóa xuất khẩu, sau khi hoàn tất các thủ tục kiểm tra và phê duyệt, cơ quan hải quan tại ICD sẽ tiến hành niêm phong và kẹp chì container, đảm bảo tính nguyên trạng của lô hàng trong suốt hành trình đến cảng chính.

Trong một số trường hợp đặc biệt, một số ICD còn có thể đảm nhận chức năng tương đương hải quan cửa khẩu, tức là vừa tiếp nhận tờ khai, vừa thực hiện toàn bộ quy trình thông quan mà không cần chờ xử lý tại cảng thủy hoặc sân bay.

Điều này không chỉ tăng cường tính linh hoạt trong hoạt động quản lý hải quan mà còn hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu chủ động hơn trong kế hoạch giao nhận hàng hóa.

4. CẤU TRÚC VÀ CÁC THÀNH PHẦN CHỨC NĂNG BÊN TRONG ICD

Một ICD hiện đại thường bao gồm nhiều hạng mục chức năng nhằm phục vụ đa dạng nhu cầu khai thác, lưu giữ và vận chuyển hàng hóa. Những thành phần điển hình bao gồm:

• Kho ngoại quan: nơi lưu trữ hàng hóa nhập khẩu chưa hoàn tất thủ tục thuế, thu phí.
• Bãi container: phục vụ cho việc lưu giữ, phân loại, xếp dỡ các container hàng hóa.
• Trạm gom hàng (CFS – Container Freight Station): dùng để gom hàng lẻ từ nhiều chủ hàng thành container đầy, phục vụ cho mục đích xuất khẩu.
• Khu vực làm thủ tục hải quan và kiểm tra an ninh: nơi tập trung các hoạt động nghiệp vụ của cơ quan quản lý nhà nước.

5. VAI TRÒ CHIẾN LƯỢC CỦA ICD TRONG PHÁT TRIỂN LOGISTICS QUỐC GIA

• Trong bối cảnh Việt Nam đang từng bước khẳng định vị thế là trung tâm logistics trong khu vực Đông Nam Á, hệ thống ICD đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kết nối mạng lưới vận tải nội địa với vận tải quốc tế.
• Việc phát triển và đầu tư vào các cảng cạn hiện đại không chỉ giúp doanh nghiệp trong nước nâng cao năng lực cạnh tranh, mà còn góp phần xây dựng một hệ thống logistics thông minh, linh hoạt và hiệu quả – yếu tố then chốt để thu hút dòng vốn FDI và mở rộng thị trường xuất khẩu.