DỊCH VỤ LOGISTICS KHÉP KÍN: KHÁI NIỆM, MÔ HÌNH TRIỂN KHAI VÀ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CỦA DOANH NGHIỆP VIỆT NAM

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập sâu rộng vào chuỗi giá trị toàn cầu, logistics ngày càng được nhìn nhận không chỉ đơn thuần là hoạt động vận chuyển hàng hóa mà là một yếu tố chiến lược quyết định năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Một trong những xu hướng nổi bật và đòi hỏi cao về mặt tổ chức, công nghệ và quản lý chính là dịch vụ logistics khép kín – mô hình dịch vụ toàn diện, trọn gói cho khách hàng.

I. DỊCH VỤ LOGISTICS KHÉP KÍN LÀ GÌ?

Dịch vụ logistics khép kín (Integrated Logistics Services), còn được gọi là dịch vụ logistics tích hợp hoặc dịch vụ logistics trọn gói, là hình thức cung cấp toàn bộ hoặc gần như toàn bộ các hoạt động logistics trong chuỗi cung ứng, bao gồm cả giai đoạn đầu vào, trong quá trình sản xuất và đầu ra.

Nói một cách tổng quát, dịch vụ này bao phủ các công đoạn sau:

1. Lập kế hoạch hậu cần tổng thể: Dự báo nhu cầu, lên kế hoạch vận chuyển, lưu kho, phân phối.
2. Quản lý chuỗi cung ứng vật tư: Mua nguyên vật liệu, thiết bị, linh kiện từ nhà cung cấp.
3. Vận chuyển nguyên vật liệu đến nhà máy: Điều phối hàng hóa đến nơi sản xuất đúng thời gian, đúng số lượng.
4. Lưu kho và quản lý tồn kho: Tổ chức hệ thống kho bãi, kiểm soát dòng hàng hóa ra vào một cách tối ưu.
5. Phân phối sản phẩm sau sản xuất: Giao hàng đến các điểm tiêu thụ cuối cùng như nhà phân phối, đại lý, nhà bán lẻ hoặc trực tiếp tới người tiêu dùng.
6. Xử lý logistics ngược (reverse logistics): Thu hồi sản phẩm hỏng, đổi trả, tái chế, bảo hành...
7. Hỗ trợ thủ tục hải quan, bảo hiểm hàng hóa, thuê tàu, quản lý rủi ro...

II. ĐẶC ĐIỂM VÀ YÊU CẦU ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP CUNG CẤP DỊCH VỤ LOGISTICS KHÉP KÍN

Để có thể cung cấp dịch vụ logistics khép kín một cách chuyên nghiệp và hiệu quả, doanh nghiệp cần đáp ứng nhiều điều kiện phức tạp cả về năng lực vận hành, hạ tầng kỹ thuật, công nghệ quản lý và uy tín trên thị trường. Có thể chia làm hai nhóm mô hình chính:

1. Doanh nghiệp sở hữu hạ tầng logistics đầy đủ

Đây là các doanh nghiệp lớn, có năng lực tài chính mạnh mẽ, có thể tự xây dựng và vận hành toàn bộ chuỗi logistics như:

• Đội xe vận tải đường bộ, container, xe tải nhẹ...
• Hệ thống kho bãi hiện đại, logistics center...
• Dịch vụ giao nhận (freight forwarding), giao hàng chặng cuối (last-mile delivery)...
• Năng lực làm thủ tục hải quan, thuê tàu biển, thuê máy bay, bảo hiểm hàng hóa...
• Đầu tư hệ thống phần mềm quản lý logistics (TMS, WMS, SCM).

Doanh nghiệp trong nhóm này thường là những tên tuổi lớn có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hoặc doanh nghiệp nhà nước đã cổ phần hóa và mở rộng đầu tư quốc tế.

2. Doanh nghiệp đóng vai trò nhà tổ chức logistics (Lead Logistics Provider – LLP)

Ở mô hình này, doanh nghiệp không sở hữu toàn bộ hạ tầng vật chất mà đóng vai trò là nhà tích hợp dịch vụ. Họ sử dụng năng lực quản lý, công nghệ, quy trình vận hành và uy tín thương hiệu để liên kết, thuê ngoài (outsourcing) các nhà cung cấp dịch vụ đơn lẻ như vận tải, kho bãi, thủ tục hải quan... từ đó xây dựng thành một giải pháp logistics toàn diện cho khách hàng.

Mô hình LLP đòi hỏi khả năng:

• Thiết kế chuỗi cung ứng hiệu quả.
• Điều phối nhiều bên liên quan một cách nhịp nhàng.
• Đảm bảo chất lượng dịch vụ đầu cuối.
• Giám sát, đánh giá hiệu suất thông qua hệ thống công nghệ.

III. LỢI ÍCH CỦA DỊCH VỤ LOGISTICS KHÉP KÍN

Dịch vụ logistics khép kín mang lại nhiều giá trị vượt trội cho doanh nghiệp sản xuất – kinh doanh:

• Giảm chi phí tổng thể nhờ tối ưu hóa toàn chuỗi vận hành thay vì các hoạt động rời rạc.
• Rút ngắn thời gian giao hàng, cải thiện tốc độ đưa sản phẩm ra thị trường.
• Tăng khả năng đáp ứng thị trường linh hoạt và hiệu quả.
• Giảm thiểu rủi ro trong quá trình lưu chuyển hàng hóa.
• Tăng tính minh bạch và kiểm soát nhờ hệ thống quản trị tích hợp.
• Tăng sự gắn kết giữa khách hàng và nhà cung cấp dịch vụ, do mối quan hệ hợp tác chặt chẽ, lâu dài và có vai trò chiến lược.

IV. DOANH NGHIỆP VIỆT NAM CÓ ĐỦ NĂNG LỰC CUNG CẤP DỊCH VỤ LOGISTICS KHÉP KÍN?

Đây là câu hỏi lớn đặt ra trong bối cảnh Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời cũng chịu sức ép cạnh tranh từ các “ông lớn” logistics đa quốc gia.

1. Thực trạng chung

• Tính đến hiện tại, phần lớn doanh nghiệp logistics Việt Nam vẫn ở quy mô nhỏ và vừa, cung cấp dịch vụ đơn lẻ như: vận tải nội địa, giao nhận hàng hóa, khai thuê hải quan, lưu kho, bốc xếp... Các dịch vụ mang tính tích hợp, đồng bộ vẫn còn rất hạn chế.
• Theo báo cáo của Hiệp hội Doanh nghiệp Dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA), hiện có hơn 90% doanh nghiệp logistics Việt là doanh nghiệp vừa và nhỏ, trong khi chỉ khoảng 5–7% có năng lực tham gia vào cung cấp dịch vụ logistics tích hợp hoặc từng bước xây dựng hệ thống khép kín.

2. Nguyên nhân cản trở

• Thiếu vốn đầu tư: Logistics là ngành đòi hỏi đầu tư lớn vào hạ tầng, công nghệ và nhân lực – điều mà các doanh nghiệp nhỏ khó đáp ứng.
• Thiếu công nghệ và hệ thống quản trị hiện đại: Nhiều doanh nghiệp vẫn vận hành thủ công, thiếu phần mềm quản lý TMS, WMS, ERP chuyên dụng.
• Chưa có mạng lưới liên kết hiệu quả: Các dịch vụ đơn lẻ hoạt động rời rạc, thiếu cơ chế hợp tác và chia sẻ dữ liệu để tạo thành chuỗi.
• Hạn chế trong nguồn nhân lực chất lượng cao: Đội ngũ quản lý logistics còn yếu về chuyên môn, thiếu kinh nghiệm quốc tế và ngoại ngữ.
• Thiếu thương hiệu và uy tín quốc tế: Điều này khiến các doanh nghiệp Việt khó cạnh tranh với doanh nghiệp FDI vốn đã có mạng lưới toàn cầu.

3. So sánh với doanh nghiệp FDI

Các doanh nghiệp logistics FDI như DHL, Maersk, DB Schenker, FedEx, CJ Logistics... đã và đang chiếm ưu thế lớn trong mảng dịch vụ logistics khép kín tại Việt Nam. Họ có:

• Mạng lưới toàn cầu.
• Hệ thống công nghệ hiện đại.
• Dịch vụ tích hợp xuyên biên giới.
• Nguồn lực tài chính dồi dào.
• Đội ngũ nhân sự quốc tế chuyên nghiệp.

Đây là thách thức lớn, nhưng đồng thời cũng là động lực để các doanh nghiệp Việt Nam đổi mới.

V. ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN

Dịch vụ logistics khép kín là xu hướng tất yếu trong quá trình nâng cấp chuỗi cung ứng, tối ưu hóa chi phí và nâng cao hiệu quả vận hành doanh nghiệp. Việt Nam với vai trò là trung tâm sản xuất mới nổi của khu vực Đông Nam Á, không thể đứng ngoài xu hướng này.

Để nâng cao năng lực cung cấp dịch vụ logistics khép kín, doanh nghiệp Việt Nam cần:

• Tăng cường đầu tư vào công nghệ và hệ thống quản lý.
• Xây dựng chiến lược liên kết giữa các doanh nghiệp logistics nội địa.
• Phát triển nguồn nhân lực chuyên sâu, có khả năng hội nhập quốc tế.
• Tham gia các chương trình hợp tác công – tư để nâng cấp hạ tầng logistics quốc gia.
• Từng bước chuyển dịch từ dịch vụ đơn lẻ sang tích hợp và toàn diện.

Chỉ khi đó, doanh nghiệp logistics Việt Nam mới đủ sức cạnh tranh với các tập đoàn quốc tế và đảm nhận vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.